Als het Nederlands elftal speelt, kun je daar overal nieuws over vinden. Heel anders is dat bij amateurwedstrijden. Niet gek: daar is nu eenmaal een veel kleiner publiek en de mankracht ontbreekt om artikelen te maken die voor maar weinig mensen interessant zijn. Dankzij robotjournalistiek kan dat wel.
📰 Het verhaal
Het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant kwamen op het idee om een robot in te zetten om alle amateurvoetbalwedstrijden in de regio te verslaan. Het model kopieert de uitslagen, rangen en standen van deze wedstrijden en zet ze om in een artikel. Coaches kunnen zich aanmelden om na afloop van een wedstrijd per telefoon een evaluatie te sturen die ook in het artikel belandt.
Op die manier helpt automatisering om tijd en geld te besparen maar ook om het nieuwsaanbod te personaliseren. Het is tenslotte niet langer de journalist die bepaalt welke sportuitslag nieuwswaardig is. De gebruiker bepaalt zelf welke uitslagen hij wilt weten en welke niet.
📈 De data
Laten we eens kijken hoe dat in zijn werk gaat. Allereerst heeft robotjournalistiek informatie nodig om de artikelen op te baseren. Dat zijn de uitslagen van alle amateurvoetbalwedstrijden die verschijnen op www.voetbal.nl. Samen met de evaluatieverslagen van de voetbaltrainers zijn dit de belangrijkste data.
🦾 De AI
De wedstrijdverslagen van het amateurvoetbal worden geschreven met behulp van een sjabloon. Dat is eigenlijk heel simpel.
Een journalist zet een een basisartikel klaar. Alle onzekerheden (zoals het scoreverloop en de eindstand) laat hij daarbij open. Mensen stellen regels op die de robot volgt. Daardoor weet het systeem: zodra de uitslag bekend is, laad ik die gegevens in op de juiste open plek in het artikel. Zo kun je bijvoorbeeld vooraf in een sjabloon schrijven dat [naam thuisclub] [wint/verliest] met [eindstand] van [naam uitclub].
Dat kan bijvoorbeeld leiden tot de zin: ‘VV Actief wint met 3-0 van AVA.’
Dit kan de kop van het artikel worden. Zo ontstaat een eenvoudig voetbalverslag.
Dit type AI noemen we rule-based – gebaseerd op regels. Dat wil zeggen dat de makers het model regels geven die de machine simpelweg opvolgt. Dat is een overzichtelijke vorm van automatisering waarbij mensen volledig aan het roer staan. Dat is anders dan bij Machine Learning. Bij dit type AI voer je als mens geen regels in maar alleen voorbeelden die de machine gebruikt om zelf regels en patronen te ontdekken.
⚖️ Ethiek en betrouwbaarheid
Het Dagblad van het Noorden kan dankzij de robot in korte tijd een groot aantal wedstrijdverslagen publiceren. Belangrijk is dat de journalistieke redactie verantwoordelijk blijft voor de inhoud – ook wanneer die niet volledig blijkt te kloppen door bijvoorbeeld een fout in de software. Mogelijk zijn er op een gegeven moment zoveel verslagen beschikbaar dat het niet haalbaar is voor journalisten of eindredacteuren om alles na te lezen voordat het wordt gepubliceerd. Dan is het belangrijk om als redactie open te zijn over de geautomatiseerde berichtgeving en het feit dat er geen redacteur aan te pas is gekomen.
Amateurvoetbalverslagen zijn een relatief onschuldig voorbeeld. In de praktijk zal het vermoedelijk geen verstrekkende gevolgen hebben als er een foutje zit in een bericht over de eindstand van een amateurwedstrijd. Maar dit type AI wordt ook ingezet voor bijvoorbeeld financieel nieuws. Al het nieuws waarin cijfers een rol spelen, zijn hier immers voor geschikt. Een verkeerd geplaatste komma in een bericht over de winst van een bedrijf kan directe gevolgen hebben voor de beurswaarde van dit bedrijf. En daar kunnenonder andere aandeelhouders weer de dupe van zijn. Hoe vind jij dat journalisten hiermee om moeten gaan?
📚 Lesmateriaal
Opdracht: Wiens schuld is dit?
Wanneer automatisch teksten worden gegenereerd, bestaat, net als bij handgeschreven artikelen, de kans op fouten. De kans dat die fouten tijdig ontdekt worden, is echter kleiner. Met automatische tekstgeneratie kan het aantal berichten dat je produceert tenslotte flink omhoog. Is er nog tijd om al die berichten te dubbelchecken? En wie is er verantwoordelijk als het fout gaat?
In deze opdracht werken we met een fictieve casus.
Een grote Amerikaanse krant gebruikt automatische tekstgeneratie om dagelijks verslag te doen van financieel nieuws. Op een dag gaat dit mis. Eén van de grote beursgenoteerde bedrijven in de VS, met een grote impact op de wereldmarkt, lijkt ineens diep in het rood te staan bij de presentatie van de jaarcijfers. Een fout, zo blijkt later. Er stond een komma verkeerd. Maar de gevolgen zijn niet meer te stoppen. In paniek blijkt een grote groep aandeelhouders haar aandelen verkocht te hebben. Het gevolg: de beurswaarde van het bedrijf keldert verder. De redactie van de krant herstelt de fout, maar kan de gevolgen voor het bedrijf, de aandeelhouders en de economie niet ongedaan maken.
Wie is hier verantwoordelijk?
Bij het opstellen van geautomatiseerde berichten, zijn verschillende partijen betrokken:
- de journalist
- de eindredacteur
- de hoofdredacteur die besloten heeft de redactie met geautomatiseerde berichtgeving te laten werken
- het bedrijf dat de software ontwikkeld heeft
- de developer die de redactie geholpen heeft om de software te gebruiken voor op de redactie
Maak groepjes van vier. De docent deelt papiertjes waar bovenstaande rollen op staan. Leg de papiertjes met je groepje op volgorde van verantwoordelijkheid. Je bepaalt dus wie je het meest verantwoordelijk vindt voor de fout, wie daarna komt, etc., en uiteindelijk wie de minste verantwoordelijkheid draagt. Zorg dat je je keuze kunt beargumenteren.
💭 Bespreking
Bespreek de volgordes van de groepjes klassikaal. Wat valt op? Verschillen de meningen of zijn jullie het eens? En wat betekent dit voor een redactie dit robotjournalistiek in wil zetten? Stel dat jij de hoofdredacteur was en mocht beslissen of en hoe jullie robotjournalistiek zouden inzetten, wat zou je doen?
🧰 Materiaal
- Per groepje uitgeprinte kaartjes met daarop: Journalist, Eindredacteur, Hoofdredacteur, Softwarebedrijf, Developer. (Bij gebrek aan printer kun je deze oefening ook zonder uitgeprinte briefjes doen. Laat de studenten de volgorde dan zelf opschrijven op hun laptop of op papier.)
- Laptops
⏱ Tijdsindicatie
35 minuten, waarvan:
- 10 minuten om het verhaal te lezen
- 10 minuten om de volgorde van verantwoordelijkheid te bepalen met je groepje
- 15 minuten om na te spreken
Opdracht: Algoritmisch denken: sorteer je boekenkast
💡 Leerdoel: Je leert algoritmisch denken zodat je geautomatiseerde oplossingen kunt bedenken, volgen, beschrijven of zelfs kunt (mede-)ontwikkelen, voor verschillende journalistieke toepassingen
Boeken kun je op allerlei manieren sorteren. Ken je creatieve personen die hun boekenkast op kleur hebben gesorteerd?
Wij gaan vandaag op verschillende manieren boeken sorteren in een kast. En daarvoor ga je zelf een algoritme schrijven.
We verdelen de klas in vier groepen. Elke groep denkt een stappenplan uit voor haar eigen sorteeralgoritme.
Daarna gaan we elkaars algoritme testen. En dat doe je natuurlijk met echte boeken.
The proof of the pudding is in the eating.
Maak allereerst vier groepen.
Ronde 1: Een algoritme uitwerken
- Groepen A en B sorteren op kleur
Instrueer een robot om een nieuw boek in een boekenkast op kleur te sorteren. Schrijf alle stappen die hij moet zetten – maximaal zeven – zorgvuldig uit. Oefen alvast een keer. - Groepen C en D sorteren op alfabet
Instrueer een robot om een nieuw boek in een boekenkast op alfabet te sorteren. Schrijf alle stappen die hij moet zetten – maximaal zeven – zorgvuldig uit. Oefen alvast een keer.
Ronde 2: Een algoritme testen
- Elk team wisselt de bedachte instructies uit met een ander team
- Alle teams voeren nu, om beurten, klassikaal, de instructies uit van in ieder geval één ander team, totdat alle instructies van alle teams zijn uitgevoerd. Jullie mogen elkaar geen aanwijzingen geven. Als de regels (je algoritme) duidelijk zijn, zou het zonder hulp moeten lukken. Is dat zo, of zijn er wijzigingen nodig?
💭 Bespreking
- Welke set instructies werkte nu het best?
- Waar ging het mis? Hoe komt dat?
- Als je zou herschrijven – je mag regels weghalen, aanpassen en toevoegen – waar kom je dan op uit?
- Terug naar het verkiezingsmodel van de NOS. Je ziet hieronder een voorbeeld van een template, waarin de onderdelen die automatisch worden ingevuld gemarkeerd zijn. Hoe gevoelig of ongevoelig is dit denk je voor fouten?
- Wie is er verantwoordelijk als er een foutje insluipt?
- En wat zijn de voordelen? Zou jij dit zelf inzetten als je het voor het zeggen had?
🧰 Materiaal
- Lijstitem #1
